Φίλες και φίλοι, αγαπητές μαθήτριες και αγαπητοί μαθητές, μέλη της Βουλής των Εφήβων, είναι μεγάλη η χαρά που βρίσκομαι ανάμεσά σας. Δεν είναι άλλωστε, τολμώ να πω, και πάρα πολλά τα χρόνια τα οποία με χωρίζουν από την εποχή που θα μπορούσα να βρισκόμουν ανάμεσά σας, αν και έχουν την κακιά συνήθεια διαρκώς να αυξάνονται!

Το θέμα με το οποίο καταπιαστήκατε είναι το πώς μπορούμε να αφοπλίσουμε τη βία. Το ανέφερε ήδη και ο Πρόεδρος. Η έννοια της σύγκρουσης υπάρχει στη φύση, υπάρχει στην κοινωνία και υπάρχει μέσα και στον ίδιο τον άνθρωπο, που αντικρουόμενες δυνάμεις βρίσκονται διαρκώς σε κίνηση. Η βία υπάρχει ανάμεσα στις χώρες και στους πολιτισμούς και τη βλέπουμε να εκδηλώνεται στους πολέμους με καταστροφικά αποτελέσματα. Υπάρχει η φραστική βία στο σπίτι, στις σχέσεις, στις πολιτικές αντιπαράθεσης, στις διεθνείς σχέσεις. Υπάρχει η συναισθηματική βία, ο εκφοβισμός, η πρόκληση δυστυχίας με λόγια και με πράξεις, και φυσικά υπάρχει και η φυσική βία, οι απειλές, ο προπηλακισμός, το ξύλο, η βία στους δρόμους, ενίοτε στα σχολεία, ενίοτε στον ενδοοικογενειακό περιβάλλον.

Οι μέρες που ζούμε, δυστυχώς, παραπέμπουν χαρακτηριστικά στο θέμα. Γιατί τι άλλο μπορεί να σημαίνει το να σπρώχνει κανείς έναν άνθρωπο στη θάλασσα από ένα πλοίο που βρίσκεται εν κινήσει και έπειτα να τον εγκαταλείπει! Ο θάνατος του Αντώνη Καρυώτη στο Λιμάνι του Πειραιά είναι μια γροθιά στο στομάχι για όλους μας και μας υπενθυμίζει το γιατί οφείλουμε σαν κοινωνία να κοιταχτούμε σκληρά στον καθρέφτη και να αντικρίσουμε τον εαυτό μας κατάματα. Μας υπενθυμίζει ότι κυρίως οφείλουμε, εκτός από το να κάνουμε το αυτονόητο χρέος μας στη μνήμη ενός νέου ανθρώπου που χάθηκε άδικα, δηλαδή το να αποδώσουμε δικαιοσύνη, να εξετάσουμε το γιατί συνέβη αυτό. Το ίδιο πρέπει να γίνει και για τη δολοφονία του εικοσιεννιάχρονου Μιχάλη Κατσουρή. Το ίδιο πρέπει να γίνει και για τη δολοφονία του Άλκη Καμπανού. Το ίδιο πρέπει να γίνει όταν τα χρώματα δηλαδή μιας ποδοσφαιρικής ομάδας για κάποιους καθίστανται λόγος επαρκής για να χάσει ένας νέος άνθρωπος τη ζωή του.

Τι σημαίνουν όλα αυτά τα τραγικά γεγονότα για εμάς ως κοινωνία; Τι σημαίνουν για το σύστημα εκπαίδευσης και για το πώς αυτό οφείλει να αλλάξει, να βελτιωθεί; Συζητήσατε αυτές τις ημέρες εκτενώς για όλα αυτά και για όλο το φαινόμενο της βίας και τις πολλαπλές του πτυχές: από την έμφυλη βία, τη βία απέναντι στα παιδιά, απέναντι σε άλλο πρόσωπο με άλλο θρήσκευμα, με άλλο έθνος, με άλλες απόψεις, με άλλη ματιά, μέχρι την ψηφιακή βία, τις αναδυόμενες μορφές της, τον κυβερνοεκφοβισμό -που είχατε μια ενδιαφέρουσα ερώτηση- το μπούλινγκ.

Χωρίς περιστροφές, αυτά τα οποία πρέπει να κάνουμε είναι πολλά. Και χωρούν δεκάδες πρόσθετες παρεμβάσεις στην παιδεία, στον αθλητισμό, στις πολιτικές για την οικογένεια και την ισότητα, στην προστασία του πολίτη, στη δικαιοσύνη. Παρεμβάσεις που αφορούν από προγράμματα εθελοντισμού, εκμάθησης τρόπων αντιμετώπισης της βίας, ειδικά των νέων μορφών της, μέχρι αλλαγές στην κρατική λειτουργία και στις πολιτικές του κράτους για την πάταξη του φαινομένου. Παρεμβάσεις που –ειδικά θα πω για το Υπουργείο Παιδείας- οφείλουν να περιλαμβάνουν περισσότερο την αναβάθμιση της πολιτικής παιδείας στα σχολεία, όσο και την εκπαίδευση στην αντιμετώπιση του κυβερνοεκφοβισμού, σύμφωνα με το πνεύμα των ερωτήσεων, αλλά και των εισηγήσεών σας.

Επειδή -το ανέφερε και ο Πρόεδρος- το διαχρονικό θέμα της Βουλής των Εφήβων αφορά τη συμμετοχή. Νομίζω ότι η λύση κρύβεται ακριβώς εκεί, πέρα από την παιδεία, στη συμμετοχή, δηλαδή σε μια κοινωνία θεσμών, σε μια χώρα με εύρωστο κοινωνικό κεφάλαιο που αφοπλίζει τη βία. Καθώς ζούμε σε κοινωνίες και όχι σε μοναχικότητες, υπάρχει η διάσταση της συμμετοχής, η οποία παίζει πάρα πολύ μεγάλο ρόλο και επιδρά στις αλλαγές οι οποίες γίνονται από τη μία εποχή στην άλλη. Αλλαγές χρόνια πίσω που φαινόντουσαν αδιανόητες, λίγα χρόνια μετά τις έβλεπε κανείς ως αυτονόητες. Πριν τριακόσια χρόνια ή ακόμη και πριν διακόσια χρόνια, το δουλεμπόριο, για παράδειγμα, στην Αμερική ήταν κάτι το απολύτως αυτονόητο. Σήμερα αυτό είναι κάτι το αδιανόητο.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα θεμελιώθηκαν δεκαετία με τη δεκαετία, ειδικά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πέρασαν στο χαρτί, στις νομοθεσίες σε όλον τον κόσμο, παρήγαγαν νέες πραγματικότητες, νέο δίκαιο, νέα ποιότητα στην ατομική και συλλογική ζωή και μέχρι τότε ήταν αφηρημένες έννοιες, οι οποίες βρισκόντουσαν στη σφαίρα των συζητήσεων. Αυτό σημαίνει ότι οι αντιλήψεις εξελίσσονται. Δεν εξελίσσονται όμως αυτόματα, εξελίσσονται μέσω της συμμετοχής.

Ο κόσμος αλλάζει μέσα από τη συμμετοχή στις εξελίξεις του. Και αυτό, εάν θέλετε, είναι και το πνεύμα ενός ρητού -μιας και ανέφερα πριν το δουλεμπόριο- του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ όπου έλεγε ότι το τόξο του ηθικού σύμπαντος είναι μακρύ, αλλά λυγίζει προς τη δικαιοσύνη. Εν τέλει τα πράγματα, δηλαδή, βελτιώνονται και αυτό πρέπει κανείς να μπορεί να το βλέπει ειδικά μέσα σε καιρούς ή σε ημέρες ή σε συγκυρίες που μπορεί να φαντάζουν, ενδεχομένως, έως και λίγο περισσότερο σκοτεινές.

Ένας μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, που ζούσε στο Παρίσι τον 20ό αιώνα, έλεγε ότι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι εκείνοι όπου μέσα από τη φαντασία, μέσα από τη δημοκρατία, μέσα από τη διαλεκτική, μέσα από τον στοχασμό θέσμιζαν την κοινωνία. Το έργο του «Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας» περιέγραψε πως την κοινωνία τη θεσμίζει, την αλλάζει, τη χτίζει από την αρχή το ίδιο το άτομο, ο πολίτης, μέσα από τη συμμετοχή του στην πόλη δίπλα σε άλλους πολίτες.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι έχουμε στα χέρια μας, έχετε στα χέρια σας, τεράστια ισχύ. Έχουμε στα χέρια μας την ισχύ να νικήσουμε κάθε λογής μορφές βίας, εξελίσσοντας την κοινωνία μέσα από τη συμμετοχή, αποφασίζοντας να προτάξουμε το δίκαιο απέναντι στο άδικο. Και η παρουσία σας εδώ, στον κορυφαίο θεσμό της δημοκρατίας, αυτό το μήνυμα ουσιαστικά έχει: Το μήνυμα της συμμετοχής, την ιδέα ότι μπορούμε να αναθεσμίσουμε την πραγματικότητα στη χώρα μας, στο σπίτι μας, στη δουλειά μας, στη γειτονιά μας, στην πόλη μας, να αναθεσμίσουμε ακόμα και τον ίδιο μας τον εαυτό και να βαδίσουμε μπροστά, για να πετύχουμε τις αλλαγές και τα ορόσημα που θέλουμε. Αυτή η μεγάλη δύναμη, αυτή η τεράστια ισχύς, είναι στα χέρια μας, είναι στα χέρια σας.

Πολλά μπράβο για τη συμμετοχή σας στη Βουλή των Εφήβων και καλή συνέχεια στις εργασίες.