Με τον υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης μιλήσαμε πριν από τα γεγονότα του χιονιού. Και ενώ το κείμενο αυτό είχε σχεδόν γραφτεί, μεσολάβησε η εμπειρία, οδυνηρή για κάποιους, του τι σημαίνει να μη λειτουργεί το κράτος σωστά και αποτελεσματικά. Με δεδομένες τις προκλήσεις και τους κινδύνους της νέας εποχής, μπορούμε να επιβιώσουμε χωρίς μια πολιτεία που θα έχει στο επίκεντρό της την ευημερία μας και την ασφάλειά μας; Η απάντηση είναι όχι, και ο πιο κατάλληλος άνθρωπος να μας το εξηγήσει ο Κυριάκος Πιερρακάκης. Γιατί αυτό που έχει πετύχει όσο βρίσκεται στο τιμόνι του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης αφορά μια πραγματικά θαυμαστή εκδοχή του ελληνικού κράτους, που μπορεί να συμβάλει συνολικά στον εκσυγχρονισμό του. Ένα φωτεινό παράδειγμα που προϋποθέτει: ανθρώπους με όραμα, υποδομές, τεχνογνωσία.

Δεν είναι τυχαίο ότι στην πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή για την πρόταση μομφής μία από τις ομιλίες που ξεχώρισαν ήταν η δική του, ακριβώς γιατί έδωσε το στίγμα της διακυβέρνησης που έχουμε ανάγκη. «Το μάθημα είναι ότι οι θεσμοί του κράτους μάς αφορούν όλους. Κρινόμαστε όχι από τους χαρακτηρισμούς μας αλλά από το τι κομίζουμε για να βελτιώσουμε αυτούς τους θεσμούς» είπε περιγράφοντας την επιτομή της φιλοσοφίας του υπουργείου του. Είναι και απαίτηση της κοινωνίας. Γιατί, τι ζητάμε πλέον οι πολίτες από τους πολιτικούς; «Ο άθλος είναι διπλός. Να ανταποκρινόμαστε στις πιο παραδοσιακές ανάγκες που έχει ένα κράτος και, ταυτόχρονα, σε έναν κόσμο που αλλάζει, να φτιάξουμε ένα κράτος που να μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτές τις αλλαγές. Έχουμε την ευθύνη της αλλαγής του κράτους». Δεν είναι λόγια χωρίς αντίκρισμα, αν γνωρίζεις τι κάνουν – δεν μιλάμε απλώς για εφαρμογές στο κινητό, αλλά για μια συνολική αλλαγή κουλτούρας με πραγματικό αποτύπωμα.

Ποιος είναι ο άνθρωπος που αλλάζει –ψηφιακά– τη χώρα; Από πού έρχεται, τι έχει στο μυαλό του, ποιο είναι το σχέδιο; Κάτι σημαντικό είναι σε εξέλιξη εδώ, και ίσως, αν το συνειδητοποιήσουμε, η απαισιοδοξία των προηγούμενων ημερών αντικατασταθεί από μια αισιοδοξία και την πίστη ότι, ναι, μπορούμε να τα καταφέρουμε.

Το πρώτο πράγμα που του επισημαίνω εκείνο το ηλιόλουστο μεσημέρι στο γραφείο του, στον 6ο όροφο του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης: «Είστε ένας από τους πιο δημοφιλείς υπουργούς της κυβέρνησης αλλά αν ρωτήσουμε στον δρόμο πέντε ανθρώπους πώς λένε το υπουργείο σας, μπορεί και να μην ξέρουν την ακριβή ονομασία». Απαντάει αμέσως: «Μπορεί η ψηφιακή διακυβέρνηση να ακούγεται τεχνοκρατική ως σύλληψη, αλλά είναι ίσως το νούμερο ένα υπουργείο καθημερινότητας. Αντικείμενό του είναι τα μεγάλα ή μικρότερα γεγονότα της ζωής».

Σκεφτείτε το λίγο. Όλη η ενήλικη ζωή μας μεταφράζεται σε διαδικασίες: όταν περνάμε στις πανελλήνιες, παίρνουμε πτυχίο, παντρευόμαστε, κάνουμε παιδιά, κάποιος δικός μας που πεθαίνει, όταν βγάζουμε δίπλωμα οδήγησης, όταν χρειαζόμαστε νοσοκομείο, η φορολογική μας δήλωση, μια συναλλαγή με το ταμείο μας, την πολεοδομία, τον δήμο, την εφορία, την τράπεζα, η σύνταξη, κάποιο επίδομα… Οι συνειρμοί αναπόφευκτα μας πηγαίνουν σε ιστορίες θυμού ή ματαιοπονίας με κάποιον υπάλληλο στο γκισέ που μας ταλαιπώρησε ή για τις ώρες που έχουμε χάσει συμπληρώνοντας έγγραφα, και πώς μας κάνει να αισθανόμαστε η ιδέα ότι πρέπει να διεκπεραιώσουμε μια συναλλαγή με μια δημόσια υπηρεσία. Ας θυμηθούμε τώρα την εμπειρία κάποια από αυτά να τα έχουμε κάνει τα τελευταία δύο χρόνια στη θαλπωρή του σπιτιού μας από τον υπολογιστή ή από το κινητό μας τηλέφωνο.

«Υπάρχει ένα ρητό που λέει, ο κόσμος θα ξεχάσει τι είπες και τι έκανες, αλλά δεν θα ξεχάσει πώς τον έκανες να αισθανθεί. Στο τέλος της ημέρας αυτό που μένει είναι μια αίσθηση, και η αίσθηση που είχαμε ως τώρα για το δημόσιο είναι πολλαπλές υπηρεσίες που μας ταλαιπωρούν, οι οποίες διαρκώς βελτιώνονται το τελευταίο διάστημα. Η τεχνολογία μπορεί να αντιστρέψει αυτό». Εκείνη την ημέρα μόλις έχει βγει το νούμερο των ψηφιακών συναλλαγών που έχουμε κάνει οι πολίτες το 2021: 567 εκατομμύρια. Εντυπωσιακό;!

«Στην πράξη το νούμερο αυτό μεταφράζεται σε 570.000.000 επισκέψεις σε κάποιο γκισέ που δεν έγιναν. Φτιάξαμε το gov.gr για να θυμάται ο πολίτης πως το κράτος είναι σχεδιασμένο στις δικές του ανάγκες. Ίσως και να είναι κατάκτηση να μη χρειάζεται ο κόσμος να θυμάται τις διάφορες κρατικές δομές αλλά να εξυπηρετείται». Μου αναφέρει πως εξελίχθηκαν τα νούμερα τα τέσσερα τελευταία χρόνια: 9, 34, 94, 567 εκ. ψηφιακές επισκέψεις ανά χρόνο, μια εκθετική αύξηση που κρύβει μια εκτόξευση και στην πραγματική ζωή, κι αν δεν το συνειδητοποιούμε είναι γιατί ο ανθρώπινος νους είναι συνηθισμένος να σκέφτεται με όρους γραμμικών φαινομένων.

«Εκθετικό φαινόμενο σημαίνει ότι γίνεται μια μικρή αλλαγή κάπου, ή πολλές μικρές, κι αυτό έρχεται και αλλάζει πάρα πολύ κάτι κάπου αλλού. Δηλαδή, εντάξαμε περίπου 1.300 ψηφιακές υπηρεσίες στο gov.gr –οι 500 προϋπήρχαν– σε δύο χρόνια και ξαφνικά αλλάζει τελείως η εμπειρία της εξυπηρέτησης του πολίτη με το κράτος. Τι σημαίνει αυτό; Πρώτον: κερδίζουμε χρόνο, γιατί αν δεν χρειάζεσαι να πας στα ΚΕΠ για μια εξουσιοδότηση κάνεις κάτι άλλο – κι αυτό σωρευτικά έχει τεράστια επίδραση στη ζωή σου. 567 εκ. ψηφιακές συναλλαγές, να δεχθούμε ότι είναι 1.30 ώρα η μία; Ας κάνουμε τον πολλαπλασιασμό. Δεύτερον: ξαφνικά αισθάνεσαι ότι το κράτος σε σέβεται κι αυτό οδηγεί σε μια αλλαγή κουλτούρας, ξαναφτιάχνονται σχέσεις εμπιστοσύνης με το κράτος».

Και βέβαια όταν η βελόνα κινείται με ολοένα και μεγαλύτερη ταχύτητα, αλλάζουν και οι προσδοκίες. «Σε πρώτη φάση ο κόσμος είναι ενθουσιασμένος, σε δεύτερη απαιτητικός. Θεωρεί θεμελιωμένο δικαίωμα αυτό που συνέβη και ρωτά γιατί δεν έχει συμβεί σε όλα τα υπόλοιπα». Από εκεί που –ψηφιακά– ήμασταν άνθρωποι των σπηλαίων και διεκπεραιώναμε στωικά, τώρα γκρινιάζουμε γιατί κάποιες διαδικασίες δεν έχουν ψηφιοποιηθεί ακόμα και γιατί μας παίρνει ώρα να μπούμε στο σύστημα. Και ενώ μέχρι τώρα διεκπεραιώναμε στωικά, μας φαίνεται πλέον εξωφρενικό να χάνουμε χωρίς λόγο τόσο χρόνο.